រចនាបថប្រាសាទខ្មែរ

ប្រវត្តិសាស្រ្តបានបង្ហាញអោយឃើញថា សិល្បៈខាងសំណង់របស់ខ្មែរយើងមានកំណើត​តាំងពី​សម័យ​នគរភ្នំ​ ហើយស្នាដៃសិល្បៈនេះទាំងសម្ភារៈសំណង់ ទាំងការវិវត្តន៍នៃសំណង់ បានរីកចំរើនជាហូរហែររហូតមក ដល់សម័យបាយ័ន ចុងរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧។

     ​​​គេនិយមចែកសិល្បៈសំណង់ប្រាសាទជារចនាបទដោយយកឈ្មោះប្រាសាទសំខាន់ៗ មកដាក់ឈ្មោះ​រចនាបទទាំងនោះ ដូចខាងក្រោម៖

ក.ស្ថាបត្យកម្មមុនសម័យអង្គរ (សតវត្សទី១ ដល់សតវត្សទី៨)

       ១.រចនាបទភ្នំដា

            រចនាបទនេះស្ថិតនៅក្នុងសតវត្សទី១ ដល់សតវត្សទី៦ នៃគ្រឹស្តសករាជ។

ប្រាសាទដែលគេរាប់បញ្ចូលក្នុងរចនាបទភ្នំដាមានៈ

·         ប្រាសាទភ្នំដា

·         ប្រាសាទមហាឬស្សី

២.រចនាបទសម្បូណ៍

     រចនាបទនេះស្ថិតនៅក្នុងឆ្នាំ ៦១៥ នៃគ.ស ដល់៦៥០ពាក់កណ្តាលទី១ នៃសតវត្សទី៧

     ប្រាសាទដែលគេរាប់បញ្ចូលក្នុងរចនាបទសម្បូរណ៍មានៈ

·         ប្រាសាទសម្បូណ៍ព្រៃគុកស្ទើរតែទាំងអស់

·         ប្រាសាទភ្នំធំ

·         ប្រាសាទដំបងដែក។

៣.រចនាបទព្រៃក្មេង

     រចនាបទនេះស្ថិតនៅក្នុងឆ្នាំ ៦៣៥​ នៃគ.ស ដល់៧០០ពាក់កណ្តាលទី២ នៃសតវត្សទី៧

     ប្រាសាទដែលគេរាប់បញ្ចូលក្នុងរចនាបព្រៃក្មេងមានៈ

·         ប្រាសាទព្រៃក្មេង

·         ប្រាសាទស្វាយព្រាហ្មណ៍

·         ប្រាសាទភ្នំបាសិទ្ធ (ទ្វាខាងកើត)

·         ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ

·         ប្រាសាទអណ្តែត។

៤.រចនាបទកំពង់ព្រះ

     រចនាបទនេះស្ថិតនៅក្នុងឆ្នាំ ៧០៧​ នៃគ.ស រវាងគ.ស៨០០ សតវត្សទី៨

     ប្រាសាទដែលគេរាប់បញ្ចូលក្នុងរចនាបទកំពង់ព្រះមានៈ

·         ប្រាសាទកំពង់ព្រះ

·         ប្រាសាទអកយំ

·         ប្រាសាទត្រពាំងផុង

·         ប្រាសាទភ្នំបាសិទ្ធ (ទ្វាខាងលិច)

·         ប្រាសាទភូមិប្រាសាទ។

ខ.ស្ថាបត្យកម្មសម័យអង្គរ (គ្រឹស្តសតវត្សទី៩ ដល់ទី១៣)

១.រចនាបទគូលែន

     រចនាបទនេះស្ថិតនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២​ នៃគ.ស ដល់៨៥០ ពាក់កណ្តាលទី១ នៃសតវត្សទី៩

     ប្រាសាទដែលគេរាប់បញ្ចូលក្នុងរចនាបទគូលែនមានៈ

·         ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ

·         ប្រាង្គ C១ នៅសម្បូណ៍ព្រៃគុក

·         ប្រាសាទដំរីក្រាប

·         ប្រាសាទអូរបាង

·         ប្រាសាទខ្ទីងស្លាប់

·         ប្រាសាទរូបអារក្ស

·         ប្រាសាទថ្មដា

·         ប្រាសាទគគីរ

·         ប្រាសាទក្រហម

·         ប្រាសាទអ្នកតា។

២.រចនាបទព្រះគោ

     រចនាបទនេះស្ថិតនៅក្នុងឆ្នាំ ៨៥០​ នៃគ.ស ដល់៨៧៧ នៃគ.ស ភាគ៤ ចុងក្រោយនៃសតវត្សទី៩

     ប្រាសាទដែលគេរាប់បញ្ចូលក្នុងរចនាបទព្រះគោមានៈ

·         ប្រាសាទព្រះគោ

·         ប្រាសាទបាគង

·         ប្រាសាទលលៃ។

៣.រចនាបទបាខែង

     រចនាបទនេះស្ថិតនៅក្នុងឆ្នាំ ៨៨៩​ នៃគ.ស ដល់៩១២នៃគ.ស ចុងគ.ស.វទី៩ និងដើមគ.ស.វទី១០

     ប្រាសាទដែលគេរាប់បញ្ចូលក្នុងរចនាបទបាខែងមានៈ

·         ប្រាសាទភ្នំបាខែង

·         ប្រាសាទភ្នំក្រោម

·         ប្រាសាទភ្នំបូក។

៤.រចនាបទកោះកេរ

     រចនាបទនេះស្ថិតនៅក្នុងឆ្នាំ ៩២១​ នៃគ.ស ដល់៩៤១នៃគ.ស មួយភាគបួន ទី២ នៃគ.ស.វទី១០

     ប្រាសាទដែលគេរាប់បញ្ចូលក្នុងរចនាបទកោះកេរមានៈ

·         ប្រាសាទនៅកោះកេរទាំងអស់

·         ប្រាសាទនាងខ្មៅ។

៥.រចនាបទបន្ទាយស្រី

     រចនាបទនេះស្ថិតនៅក្នុងឆ្នាំ ៩៦៨​ នៃគ.ស ដល់១០០១នៃគ.ស ពាក់កណ្តាលទី២ នៃសតវត្សទី១០

     ប្រាសាទដែលគេរាប់បញ្ចូលក្នុងរចនាបទបន្ទាយស្រីមានៈ

·         ប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត

·         ប្រាសាទប្រែរូប

·         ប្រាសាទបន្ទាយស្រី

·         ប្រាសាទស្រឡៅ

·         ប្រាសាទមួយចំនួនតូចទៀតដែលស្ថិតនៅខាងជើងប្រាសាទឃ្លាំងខាងជើង។

៦.រចនាបទឃ្លាំង

     រចនាបទនេះស្ថិតនៅក្នុងឆ្នាំ ៩៦៥​  ដល់១០​៥០ ចុងគ.ស.វទី១០ និងពាក់កណ្តាលទី១ នៃគ.ស.វទី១១

     ប្រាសាទដែលគេរាប់បញ្ចូលក្នុងរចនាបទឃ្លាំងមានៈ

·         ប្រាសាទតាកែវ

·         ប្រាសាទឃ្លាំងខាងជើង

·         ប្រាសាទវិមានអាកាស

·         ប្រាសាទឃ្លាំងខាងត្បូង

·         ប្រាសាទភ្នំជីសូរ

·         ប្រាសាទព្រះវិហារ

·         ប្រាសាទចៅស្រីវិបុល។

៧.រចនាបទបាពួន

     រចនាបទនេះស្ថិតនៅក្នុង ពាក់កណ្តាលទី២ នៃសតវត្សទី១១

     ប្រាសាទដែលគេរាប់បញ្ចូលក្នុងរចនាបទបាពួនមានៈ

·         ប្រាសាទបាពួន

·         ប្រាសាទមេបុណ្យខាងលិច

·         ប្រាសាទវត្តខ្នារ។

៨.រចនាបទអង្គរវត្ត

     រចនាបទនេះស្ថិតនៅក្នុងឆ្នាំ ១១១២​ នៃគ.ស ដល់១១៥២ ពាក់កណ្តាលទី១ នៃសតវត្សទី១២

     ប្រាសាទដែលគេរាប់បញ្ចូលក្នុងរចនាបទអង្គរវត្តមានៈ

·         ប្រាសាទបឹងមាលា

·         ប្រាសាទព្រះបាលិលេយ្យ

·         ប្រាង្គជាកំពូលប្រាសាទបាគង

·         ប្រាសាទភិម៉ាយ

·         ប្រាសាទព្រះពិធូរ

·         ប្រាសាទចៅសាយទេវតា

·         ប្រាសាទធម្មនន្ទ

·         ប្រាសាទបន្ទាយសំរែ

·         ប្រាសាទអង្គរវត្ត

·         ប្រាសាទអធ្វា

·         ប្រាសាទព្រះខាន់(កំពង់ស្វាយ)។

៩.រចនាបទបាយ័ន

     រចនាបទនេះស្ថិតនៅក្នុងឆ្នាំ ១១៨១​ នៃគ.ស ដល់១២២០ ពាក់កណ្តាលទី២ នៃគ.ស.វទី១២និងដើម គ.ស.វទី១៣

     ប្រាសាទដែលគេរាប់បញ្ចូលក្នុងរចនាបទបាយ័នមានៈ

·         ប្រាសាទតាព្រហ្ម

·         ប្រាសាទបន្ទាយក្តី

·         ប្រាសាទព្រះខាន់

·         ប្រាសាទនាគព័ន្ធ

·         កំពែងនិងក្លោងទ្វារទាំង៥នៃអង្គរធំ

·         ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ

·         ប្រាសាទបាយ័ន

·         ព្រះលាន

·         ប្រាសាទតាព្រហ្ម(បាទី)

·         ប្រាសាទវត្តនគរ។